Mensen maken de samenleving!
Doel 5: Inwoners krijgen laagdrempelig en tijdig vanuit Stevige lokale teams lichte vormen van ondersteuning aanvullend op eigen mogelijkheden en samenleving
Dit doel is gekoppeld aan het volgende maatschappelijke effect:
Inwoners voeren zelf de regie (kunnen hulpbronnen aanwenden indien nodig).
Aan dit maatschappelijk effect is nog een doel gekoppeld dat ook onder de opgave Gezond Samenleven valt, en nog een ander doelt wat onder de opgave Kansengelijkheid valt, namelijk:
- .Kansen voor volwassenen op educatie, waaronder (digitale) geletterdheid (opgave Kansengelijkheid)
- Inwoners kunnen zo zelfstandig mogelijk functioneren in een passende woonomgeving (opgave Gezond samenleven)
Doel vastgesteld door de raad: Inwoners krijgen laagdrempelig en tijdig vanuit Stevige lokale teams samenhangende lichte vormen van ondersteuning aanvullend op eigen mogelijkheden en samenleving.
5.1 Stijging van het aantal inwoners dat gebruik maakt van preventieve en lichte vormen van ondersteuning in relatie tot het % geïndiceerde voorzieningen
De gemeente Dronten kiest er voor om opgavegericht werken. Dit betekent dat we de landelijke afspraken en vereisten vanuit de Participatiewet, Wmo, Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, Jeugdwet, Hervormingsagenda jeugd en het Toekomstscenario verwerken binnen de drie maatschappelijke opgaven die we kennen binnen het sociaal domein. In de Jeugdwet staat dat er periodiek een beleidsplan jeugdhulp wordt vastgesteld. Wij geven dat als volgt invulling. Het Strategisch beleidskader ‘Mensen maken de samenleving’ vormt samen met de uitvoeringsprogramma’s, de verordening en nadere regels het lokale beleid jeugdhulp. Regionaal vormt de regiovisie en het strategisch inkoopplan het regionale beleid jeugdhulp.
Kernpunten
Het strategisch beleidskader sociaal domein bevat de volgende kernpunten uit onder andere de Hervormingsagenda 2023-2028 van het Rijk en het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming:
- We werken aan een sterke pedagogische basis
- De toegang tot de ondersteuning en hulp aan inwoners – jong en oud – eenvoudig organiseren
- De ondersteuning en hulp is van goede kwaliteit, past bij de meest urgente vraag en kan meestal tijdig geleverd worden door of vanuit stevige lokale teams.
- De ondersteuning en hulp is gericht op het benutten en versterken van de eigen mogelijkheden en veerkracht van onze inwoners en levert een bijdrage aan een veilige thuissituatie van de inwoners
5.1.1 Probleemanalyse
In 2015 is het gemeentelijke beleid sociaal domein vastgelegd in de Dronter Koers.
De inzet hierbij was om samen met partners integraal, vraag- en resultaatgericht te werken. Daarmee te zorgen voor kwalitatief betere zorg en ondersteuning voor inwoners die effectief op elkaar was afgestemd. In het strategisch beleidskader sociaal domein geven we hier verdere uitwerking aan. Een van de ambities is om hulp en ondersteuning meer vanuit de samenleving te organiseren.
Het jaarlijkse gebruik van jeugdhulp ligt tussen de 9 en 10%. Circa 25% van de jeugdigen blijft langer dan 5 jaar in de jeugdhulp. De jaarlijkse nieuw instroom maakt dat de kans dat jeugdigen uit Dronten in aanraking komen met jeugdhulp groot.
Op grond van een onderzoeksrapport (Rapportage MSJ Advies 1-5-2024, “Wat is de kans is dat een jeugdige uit Dronten in de leeftijd van 0-18 jaar in zijn of haar leven gebruik gaat maken van de jeugdhulp in Dronten?”) komt minimaal 5 van de 10 jeugdigen in Dronten in hun jeugd (in de periode van 0-18 jaar) in aanraking met jeugdhulp.
De kosten van de jeugdhulp lagen in 2023 bijna 3 miljoen hoger dan begroot. Een belangrijke oorzaak daarvan is de inzet van gedwongen hulp. 10% van de beschikkingen zijn bepalingen jeugdhulp en daaruit komen ruim 35% van de uitgaven voort. Bij een gelijkblijvend aantal cliënten en zorgzwaarte zal het jaarlijkse tekort onverminderd groot blijven.
5.1.2 Streefbeeld
De bovenstaande cijfers maken duidelijk dat er een directe aanleiding is om ook opeen andere manier te gaan werken. De gewenste richting daartoe is in de strategische visie onder drie verschillende opgaven opgenomen:
- Een veilige thuissituatie (bestaanszekerheid)
- Jeugdigen groeien zoveel mogelijk thuis op (kansengelijkheid)
- Jeugdhulp op basis van een beschikking inzetten voor de complexere (individuele) problematiek (kansengelijkheid)
- Gebiedsgericht werken vanuit de pedagogische basis en stevige lokale teams (gezond samenleven)
We kijken naar wat voor onze inwoner logisch is en daarbij sluiten wij aan. En dat betekent dat we dichtbij en goed bereikbaar zijn en dat onze inzet moet passen bij de zwaarte van de vraag. In de afgelopen jaren is vooral de hulp op basis van een beschikking voor de inwoner ingewikkelder in plaats van eenvoudiger geworden. De wachtlijsten bij de triage en toegang van de gemeente en bij de aanbieders nemen toe. De doorlooptijd van de onderzoeksperiode neemt ook toe, onder andere door de toepassing van de verklarende analyse.
Daar willen we verandering in brengen. Wij zetten erop in de lichtere ondersteuning (de lokale vormen conform het wijzigingsbesluit Jeugdwet) vanaf 2027 om bouwen in beschikkingsvrije ondersteuning vanuit een sterke pedagogische basis en stevige gebiedsgerichte lokale teams. Dit betekent dat de lokaal ingekochte zorgvormen begeleiding en individuele behandeling in een andere vorm worden ingebed in het beschikkingsvrije aanbod.
Voor de doorontwikkeling van de integrale stevige lokale teams, de sociale en pedagogische basis en de doorontwikkeling van de toegang gebruiken we de landelijk ontwikkelde richtlijnen. We geven daarnaast ruimte om te experimenteren met andere oplossingen dan de huidige wetgeving biedt. Ook omdat diverse onderzoeken in feite aantonen dat het noodzakelijk is te komen tot veranderingen in de huidige inrichting van de jeugdhulp.
Daarnaast bieden we, startend in Swifterbant, experimenteerruimte om kennis op te doen hoe we – los van de Jeugdwet – het welzijn van jeugdigen en gezinnen kunnen verbeteren. Die experimenteerruimte zoeken ook andere gemeenten. Wij hebben samen met de Noordoostpolder en Urk (de DUN-gemeenten) een plan en een aanvraag voor cofinanciering vanuit de regiodeal Zwolle uitgewerkt en ingediend onder de werktitel ‘de Schijf van drie’.
Om van beschikkingen naar beschikkingsvrij te komen en te experimenteren, is incidenteel geld nodig. De uitgaven zitten ‘vast’ in de beschikkingen en kunnen niet vooraf vrij gemaakt worden voor de bouw van de sterke pedagogische basis en stevige lokale teams.
5.1.3 Onderbouwing van de aanpak
De deelnemers aan de werkateliers zien het belang van preventie en ondersteunen het doel om de lichte vormen van ondersteuning laagdrempelig en tijdig beschikbaar te hebben vanuit sterke gemeenschappen – een sterke sociale basis – en Stevige lokale teams. Zij vinden een integrale en domeinoverstijgende benadering binnen de gemeente noodzakelijk. Waarbij gebiedsteams, zorginstanties, buurtinitiatieven en gezinnen gezamenlijk optrekken om een veilige, inclusieve en preventieve omgeving te creëren.
Een eenduidig beeld over wat deze sociale basis precies is en wat de opdracht van de Stevige lokaleteams zou kunnen zijn, is er nog niet. Voor de concretisering gaan we een zorgvuldige vervolgproces in. Daarin worden in elk geval de volgende aandachtspunten vanuit de werkateliers uitgewerkt:
- Sterke gemeenschappen waarin inwoners samenwerken, gebruik maken van elkaars krachten en elkaar ondersteunen. Informele netwerken (zoals ouders voor ouders) en inclusieve activiteiten bevorderen.
- Gebiedsgerichte activiteiten om de verbinding te versterken. Preventieve wijkactiviteiten en collectief preventieaanbod.
- Iedereen heeft toegang tot laagdrempelige hulp in de eigen leefomgeving. Daarbij gebruik maken van ervaringsdeskundigen en vrijwilligers en de rol van zorgverlener verduidelijken. Totstandkoming van een pool van ervaringsdeskundigen.
- Fysieke ontmoetingsplekken, zoals buurtkamers, en toegankelijkheid van hulp zonder dat mensen zich via een formeel loket moeten melden.
- Hoe opereren de gebiedsteams? Als hulpverlenende eenheden of zich juist meer moeten richten op preventie en het versterken van het voorveld. Dit wijst op een behoefte aan helderheid over de taken en rollen van de teams.
- Leren van andere aanpakken in en buiten Nederland. Aandacht besteden aan de uitdagingen. Tot een visie komen op de pedagogische basis en gebiedsgerichte teams en deze visie structureel en gestructureerd uitdragen en hierbij het model van positieve gezondheid te betrekken.
Doel vastgesteld door de raad: Inwoners krijgen laagdrempelig en tijdig vanuit stevige lokale teams samenhangende lichte vormen van ondersteuning aanvullend op eigen mogelijkheden en samenleving.
Uitwerking doel: Stijging van het aantal inwoners dat gebruik maakt vanpreventieve en lichte vormen van ondersteuning in relatie tot het % geïndiceerde voorzieningen.
Probleem/aanleiding: Er is een toenname naar de vraag van geindiceerde zorg en ondersteuning, lange wachtlijsten, stijgende kosten en onvoldoende effectiviteit van het huidige beleid, wat vraagt om een fundamentele herziening naar preventieve, beschikkingsvrije ondersteuning met een sterke sociale basis en integrale lokale teams om jeugdigen beter te ondersteunen en systemische veranderingen door te voeren.
| Resultaat | Indicator op resultaat | Bron |
|---|---|---|
| Laagdrempelige, tijdige hulp: Een netwerk waar iedereen weet waar hij of zij terecht kan, en het voorveld versterkt is om zwaardere zorg te voorkomen | Verder te ontwikkelen: Voorbeelden zou kunnen zijn: – 50% jeugdigen met hulp o.b.v. een beschikking ontvangen beschikkingsvrije ondersteuning vanuit pedagogische basis en stevige gebiedsgerichte teams: 450 jeugdigen anders helpen -10% gemiddelde afname van de zorgduur -Afname maatwerkvoorzieningen Wmo | |
| Werkwijze van (toegang) jeugdhulp sluit effectief en efficient aan bij de hulpvraag van inwoners | Clienttevredenheid blijft minimaal hetzelfde of stijgt |
5.2 Er is een netwerk van informele en formele ondersteuning in de wijk/kern beschikbaar
5.2.1 Probleemanalyse
Veel inwoners slagen er niet in om vragen en problemen die bij het het gewone leven horen, binnen hun sociale netwerk zelf op te pakken. Denk daarbij aan opvoedvragen of vragen voor ondersteuning. Dit komt deels door barriers en stigma’s die mensen ervaren rondom bijvoorbeeld opvoedingsproblemen en de beperkte beschikbaarheid van sociale steunstructuren. Dit wordt verder versterkt doordat formele en informe steun vaak niet goed op elkaar aansluiten of onvoldoende worden benut. Onderzoek toont aan dat sterke sociale netwerken een beschermende factor zijn bij onder meer opvoedingsuitdagingen. Ze kunnen praktische en emotionele steun bieden, wat het risico op escalatie van problemen vermindert. Formele hulpverleners spelen een cruciale rol in het faciliteren van samenwerking tussen mensen met een ondersteuningsvraag en hun netwerken [1]
Life events zijn ingrijpende gebeurtenissen die grote emotionele impact hebben en vaak leiden tot veranderingen in verschillende levensdomeinen zoals relaties, werk en gezondheid. Dit kunnen zowel positieve als negatieve gebeurtenissen zijn, zoals een echtscheiding, de geboorte van een kind, een ernstige ziekte, ontslag of levensovergangen zoals een verhuizing. Ze brengen vaak stress, onzekerheid en aanpassingsproblemen met zich mee, waarbij de behoefte aan ondersteuning groot is
Een ingrijpend life event voor alle betrokken is een echtscheiding. Complexe echtscheidingen leiden vaak tot langdurige ouderconflicten, en veroorzaken of versterken emotionele- en gedragsproblematiek bij kinderen. Ruim 60% van alle jeugdproblematiek waarvoor jeugdhulp wordt ontvangen is gerelateerd aan echtscheidingsproblematiek en 70% van de opgelegde jeugdbeschermingsmaatregelen.
Jeugdhulpgelden worden ingezet bij ondersteuning bij gevolgschade van kinderen, die zijn oorzaak kent bij ouderproblematiek. Alleen inzetten op hulp aan kinderen werkt niet, of averechts als er geen ondersteuning geboden wordt aan de ouders
[1] Raad voor volksgezonheid en samenleving. https://adviezen.raadrvs.nl/kinderen-uit-de-knel/4-sociale-netwerken/
5.2.2 Onderbouwing van de aanpak
Steeds meer willen de beweging maken richting de samenleving. Daar waar de sterke sociale/pedagogische basis aanwezig is. org en ondersteuning worden ingericht volgens het principe: informeel waar het kan, formeel waar het nodig is.
De sociale/pedagogische basis bestaat uit alle vanzelfsprekende contacten, sociale relaties en leefomgevingen die er zijn, denk bijvoorbeeld aan gezinsleden, buren, vrienden, leerkrachten, opvang, de kerk/moskee en de sportvereniging. Deze contacten vormen het fundament van onze samenleving.
Door krachtige samenwerking en verbinding tussen al deze sociale relaties en door elkaar te zien als gelijkwaardige partners kunnen we gezamenlijk komen tot een sterkere sociale/pedagogische basis voor iedere inwoner.
Hoe sterker de sociale/pedagogische basis, hoe beter vragen en problemen die bijvoorbeeld bij opgroeien of oud worden horen in het gewone leven opgepakt kunnen worden.
Het versterken van de sociale basis is geen nieuwe ambitie, maar het is wel nieuw om er een meer gezamenlijke ambitie van te maken. Het vraagt anders samenwerken, anders organiseren en anders opleiden. Dit geldt voor het niveau van de jeugdigen, ouders, ouderen en professionals, maar ook op het niveau van beleidsmakers en bestuurders.
Een belangrijke pijler is een nauwe samenwerking tussen informele en formele ondersteuning, met meer aandacht voor zichtbaarheid van hulpverlenende instanties, toegankelijke zorg- en welzijnsdiensten en een goede afstemming en samenwerking tussen het sociale en medische domein. De werkwijze Samen Sterker in de Wijk is erop gericht om deze samenwerking te verbeteren.
Bij de voorgestelde nieuw te ontwikkelen activiteiten geldt dat we starten met een pilot in een nog te bepalen wijk. Het is van groot belang om de buurtbewoners actief te betrekken bij de ontwikkeling van de plannen en hen de ruimte te geven om mee te denken in het proces. Door dit te doen, zorgen we ervoor dat de initiatieven breed gedragen worden, wat niet alleen de effectiviteit vergroot, maar ook de gemeenschapszin en sociale cohesie versterkt
Stevige lokale teams spelen een belangrijke rol in het herkennen en ondersteunen van mensen die met life events te maken krijgen. Door een proactieve benadering kunnen professionals en vrijwilligers vroegtijdig hulp bieden, zoals psychologische ondersteuning, financiële begeleiding of praktische hulp. Dit vraagt om alertheid op signalen en een persoonlijke aanpak die aansluit bij de specifieke behoeften van inwoners.
Het tijdig signaleren van life events en het bieden van samenhangende hulp draagt bij aan het welzijn en de veerkracht van mensen. Hierdoor kunnen zij beter omgaan met de gevolgen van deze gebeurtenissen en sneller hun leven weer oppakken, zelfs na ingrijpende veranderingen.
Doel vastgesteld door de raad: Inwoners krijgen laagdrempelig en tijdig vanuit gebiedsgerichte teams (loket) samenhangende lichte vormen van ondersteuning aanvullend op eigen mogelijkheden en samenleving.
Uitwerking doel: Het netwerk van informele en formele ondersteuning in de wijk/kern meer beschikbaar.
Probleem/aanleiding: Veel inwoners van Dronten kunnen hun opvoed- en andere sociale problemen niet zelfstandig oplossen door gebrek aan sociale steun en de beperkte samenwerking tussen formele en informele hulpverlening, wat leidt tot een toenemende vraag naar formele hulp.